Жалпы билим берүү программасы боюнча курстарга коюлган талаптар
1. Жалпы билим берүүнүн үйрөнүү жыйынтыктарына шайкештик
a) Билимдин кеңдиги:
- Курстар искусство, гуманитардык илимдер, коомдук илимдер, тилдер, жаратылыш таануу жана спорт сыяктуу ар кыл академиялык тармактарда колдонулган принциптер, теориялар, аналитикалык ыкмалар жана эрежелер боюнча негизги билимди, баштапкы компетенцияларды жана көндүмдөрдү камсыз кылышы керек.
- Курстар тармактар аралык ыкмаларды жана негизги түшүнүктөрдүн контексттик түшүнүгүн илгерилетиши керек.
б) Негизги көндүмдөрдү өнүктүрүү:
- Сынчыл ой жүгүртүү: Курстар аналитикалык жана баалоочу ой жүгүртүү жөндөмдөрүн өркүндөтүүгө багытталган иш-аракеттерди камтышы керек, бул студенттерге жүйөлөрдү баалоого, көйгөйлөрдү чечүүгө жана негиздүү чечимдерди кабыл алууга мүмкүндүк берет.
- Коммуникация: Курстар оозеки жана жазуу жүзүндөгү баарлашуу көндүмдөрүн өнүктүрүүгө жана өздөштүрүүгө артыкчылык бериши керек, студенттерге ар кандай контексттерде идеяларды так жана ынанымдуу билдирүүгө гана эмес, алынган билимдерди оригиналдуу көз караштар жана инновациялык билдирүүлөр менен чыгармачылык жолдор аркылуу синтездөөгө мүмкүнчүлүк бериши керек.
- Сапаттык жана сандык ой жүгүртүү: Курстар сандык жана сапаттык маалыматтарды талдоо, үлгүлөрдү чечмелөө жана татаал системаларды түшүнүү үчүн ой жүгүртүү жөндөмдөрүн жана математикалык принциптерди өнүктүрүүгө жана колдонууга шарт түзүшү керек.
- Маалымат менен иштөө компетенттүүлүгү: Курстар студенттерге ишенимдүү булактарды сынчыл кароого, баалоого жана так көрсөтүүгө зарыл болгон куралдар менен көндүмдөрдү бериши керек. Бул студенттерге суроо коюу, оригиналдуу идеяларды жаратуу, маалыматты талдоо жана аны этикалык жана жоопкерчиликтүү түрдө өз иштерине интеграциялоо жөндөмүн калыптандырат. Ошондой эле, бул курстар студенттерге жаңы технологияларды жоопкерчиликтүү жана этикалык колдонуу менен салттуу маалыматты жаңы идеологиялык көз караштарга киргизүү ыкмаларын түшүнүүгө жана колдонууга жардам бериши керек.
в) Жарандык жана этикалык катышуу:
- Курстар студенттерди коомдук, этикалык жана глобалдык чакырыктар менен иш алып барууга үндөгөн элементтерди камтышы керек. Алар ар түрдүүлүк, инклюзивдүүлүк, адилеттүүлүк жана туруктуулук сыяктуу баалуулуктарды калыптандырууга багытталышы керек.
- Курстар студенттерге социалдык жоопкерчиликти жана башка адамдарга карата этикалык жүрүм-турумду түшүнүүнү көрсөтүүгө жана бул түшүнүккө ылайык лидерлик, кызматташтык же башка маанилүү аракеттер аркылуу жергиликтүү жана глобалдык коомчулукка оң таасир тийгизүүгө мүмкүндүк бериши керек.
2. Курстун түзүмү жана мазмуну
a) Киришүүчү жана жеткиликтүү:
- Курстар ар кандай адистиктеги студенттер үчүн арналган киришүүчү жана тармактар аралык мазмунду сунушташы керек. Бул курстар ар түрдүү темалар боюнча кеңири көз караштарды жана негизги билимди өркүндөтүшү керек.
- Курстар 100- жана 200-деңгээлде гана болушу керек. Алар биринчи жана экинчи курстагы студенттер үчүн алдын ала талаптарды талап кылбастан иштелип чыгышы керек.
- Эгерде 100- жана 200-деңгээлдеги адистикке багытталган курстар өзгөчө тармактардагы өтө адистештирилген мазмунга багытталса, алар Жалпы билим берүү курстары катары эсептелбейт.
- Жалпы билим берүү курстарынын бекитилген тизмеси бул жерден жеткиликтүү.
б) Үйрөнүү максаттары жана милдеттери:
- Ар бир курста Жалпы билим берүү программасынын максаттары жана үйрөнүү жыйынтыктарына шайкеш так аныкталган үйрөнүү максаттары болушу керек: Искусство, Гуманитардык илимдер, Коомдук илимдер, Жаратылыш таануу, Тилдер жана Спорт.
- Бул багыттардагы курстар ар түрдүү темаларды жана билим тармактарын камтып, билимдин маңызын терең түшүнүүгө жана кеңири көз карашты өнүктүрүүгө багытталган жаңы билим аймактарын изилдейт. Алар маданий аң-сезим менен этикалык түшүнүктү илгерилетип, ар тараптуу билим берүү тажрыйбасын жана жеке өнүгүүнү камсыз кылат.
в) Тармактар аралык актуалдуулук:
- Мүмкүн болушунча курстар дисциплиналар ортосундагы байланышты белгилеп, интегративдүү ой жүгүртүүнү өнүктүрүүгө, студенттердин көз караштарын кеңейтүүгө жана интеллектуалдык көкжиегин тереңдетүүгө багытталышы керек.
- Тармактар аралык ыкмалар студенттерди көп кырдуу маселелерди чечүүгө даярдоо үчүн өтө маанилүү.
- Курстар ар түрдүү билимдер менен методологияларды айкалыштыруу аркылуу сынчыл ой жүгүртүүнү, ыңгайлашуу жөндөмүн жана инновациялык чечимдерди жаратуу мүмкүнчүлүгүн өнүктүрүшү керек.
г) Чыныгы дүйнөдөгү маселелерге байланыштуулугу:
- Курстун мазмуну тарыхый жана азыркы глобалдык жана коомдук маселелерге байланыштуу мисалдарды же кейс-стади форматындагы материалдарды камтышы керек.
д) Негизги көндүмдөргө көңүл буруу:
- Курстар негизги көндүмдөрдү өнүктүрүүгө артыкчылык бериши керек: жүйө келтирүү, натыйжалуу изилдөө, сынчыл окуу жана кызматташтыкта үйрөнүү. Бул көндүмдөр студенттердин академиялык жана кесиптик компетенцияларын жогорулатууга багытталат.
3. Окутуу жана баалоо
a) Активдүү жана жигердүү үйрөнүү:
- Курстар студенттерди активдүү катышууга түрткү берген окутуу ыкмаларын камтышы керек, мисалы: талкуулар, долбоорлор жана топтук иш-аракеттер.
б) Баалоо:
- Баалоо студенттердин негизги билимдер жана көндүмдөр боюнча өсүшүн өлчөшү керек, мисалы: эсселер, экзамендер, презентациялар, долбоорлор жана портфолиолор аркылуу.
- Баалоо ыкмалары жана ыкмалары курстун окутуу эффективдүүлүгүн жана натыйжалуулугун камсыз кылуу менен катар, студенттердин үйрөнүү жыйынтыктарын да ченеши керек.
в) Байланыш механизми:
- Курстар студенттердин үйрөнүүсүн жана өнүгүүсүн багыттоо үчүн үзгүлтүксүз жана конструктивдүү пикир билдирүүнү камсыз кылышы керек.
г) Ар түрдүү баалоо ыкмалары:
- Студенттердин ар кандай күчтүү жактарын эске алуу үчүн (мисалы: жазуу тапшырмалары, оозеки презентациялар, чыгармачыл долбоорлор) ар түрдүү баалоо жана текшерүү ыкмаларын колдонуп, алардын прогрессин көзөмөлдөп жана үйрөнүү деңгээлин ченөө керек.
4. Жалпы билим берүү программасына тиешелүү атайын талаптар
a) Жазууга багытталуу:
- Курстар академиялык жазуу көндүмдөрүн өнүктүрүү үчүн түзүмдөлгөн жазуу тапшырмаларын камтышы керек.
- Тапшырмалар жазуу эрежелери жана процесстерине (мисалы: карап чыгуу, оңдоо жана курсташтардын сын-пикири) өзгөчө көңүл бурушу керек.
б) Сынчыл окууга өзгөчө көңүл буруу:
- Курстар ар түрдүү тексттерди чечмелөө, талдоо жана сындоо жөндөмүн өнүктүрүүгө артыкчылык бериши керек.
в) Изилдөө көндүмдөрүн өнүктүрүү:
- Студенттер изилдөө суроолорун түзүү, шилтеме берүү жана жыйынтыктарды көрсөтүү сыяктуу негизги жана баштапкы изилдөө көндүмдөрүн өздөштүрүшү керек.
г) Кызматташтык жана баарлашуу:
- Курстар топтук иш, презентациялар жана кызматташтыкта маселе чечүү мүмкүнчүлүктөрүн камсыз кылышы керек.
5. Сабактагы студенттердин саны боюнча талаптар
БААУнун Жалпы билим берүү программасындагы курстар төмөнкү класстын көлөмүнө ылайык жүргүзүлөт:
- 15–25 студент — жалпы билим берүү курстары үчүн;
- 10–15 студент — тил курстары үчүн.
- Бул эреже спорт жана жеке музыкалык курстарга колдонулбайт.
6. Курстарды баалоо жана үзгүлтүксүз өркүндөтүү
a) Мезгилдүү баалоо:
- Ар бир курс Жалпы билим берүү максаттарына жана үйрөнүү жыйынтыктарына шайкештигин текшерүү үчүн мезгил-мезгили менен баалоодон өтүшү керек.
б) Студенттердин пикирлери:
- Курсту түзүү, өткөрүү жана жеткирүү процессин жакшыртуу үчүн студенттердин пикирлерин чогултуу жана колдонуу керек.
в) Ыңгайлашуучулук:
- Курстар билим, педагогика жана ар түрдүү студенттердин муктаждыктарына ылайык мезгил-мезгили менен жаңыланып турушу керек.
7. БААУнун жалпы окуу планы менен интеграциялашуу
a) Аяктоочу долбоорго даярдык:
- Жалпы билим берүү курстары студенттерди өз адистиктериндеги жогорку деңгээлдеги курстарга жана аяктоочу долбоорлорго (capstone) даярдашы керек.
б) Кредитти которуу мүмкүнчүлүгү:
- Курстар башка программалар жана окуу жайлар ортосунда студенттердин которулушун камсыздоо үчүн кредит которуу көрсөтмөлөрүнө жана эквиваленттүүлүк стандарттарына жооп бериши керек.
в) Курстар арасындагы биримдик:
- Жалпы билим берүү курстары тармактар аралык көндүмдөр менен билимдерди бекемдөөгө багытталып, ар тараптуу билим алууга жапырт салым кошушу керек.